Rekultywacja w kierunku leśnym - Żwirownia Sępólno

Lafarge niezwykle troszczy się o tereny poeksploatacyjne i aktywnie prowadzi prace rekultywacyjne, których rezultatem jest przywrócenie dzierżawionych czasowo terenów środowisku naturalnemu. W przypadku Żwirowni Sępólno (Biały Bór) postawiono na innowacyjną metodę, opracowaną we współpracy z naukowcami – było to konieczne, ponieważ powszechnie stosowana w całym kraju metoda polegająca na obsiewaniu łubinem i stosowaniu nawozów sztucznych nie jest efektywna, za to jest czasochłonna i zwiększa koszty dzierżawy gruntów.

O Żwirowni Sępólno

Żwirownia Sępólno położona jest w północnej części Polski, w województwie zachodniopomorskim. W kopalni w latach 2008-2015 wydobywano piaski i żwiry na potrzeby branży budowlanej i drogownictwa.

Pagórkowaty teren porośnięty jest lasami, w tym lasem iglastym, który występuje na najuboższych glebach, co odzwierciedla złoże żwiru pod biocenozą.

Spółka Lafarge dzierżawiła te tereny od Państwowego Gospodarstwa Leśnego – Lasy Państwowe.

Rekultywacja kopalni Biały Bór

W latach 2009-2016 przeprowadziliśmy rekultywację w kierunku leśnym na terenie dawnych wyrobisk Żwirowni Sępólno, która objęła powierzchnię 128 hektarów. Od początku naszej działalności w Sępólnie bardzo ważne było, aby nie tylko odpowiednio przygotować teren do eksploatacji, ale też po zakończeniu prac oddać teren w niepogorszonym stanie.

Każda metoda rekultywacji powinna być odpowiednio dopasowana do określonych warunków przyrodniczych oraz kierunku rekultywacji. Wyznaczają ją takie aspekty jak: właściwości gruntów, rzeźba terenu, a także rodzaj wyrobiska, tzn. czy jest suche, czy zawodnione. Złoże „Biały Dwór” jest złożem niezawodnionym, co oznacza, że wody gruntowe znajdują się z reguły kilka metrów pod wydobywanym żwirem.

Rekultywacja terenu pokopalnianego w Sępólnie polegała na:

• wypełnianiu wyrobiska odsianym piaskiem
• wyrównaniu wierzchowiny zwałowisk i prawidłowym wyprofilowaniu ich skarp, a następnie rozpostarciu na powierzchni żyznej warstwy gleb
• zalesieniu wyznaczonych obszarów

Rekultywacja odbywała się sukcesywnie w zasadzie równolegle z dalszą eksploatacją. Pamiętajmy, że aby uzyskać pożądany efekt, rekultywacja od początku planowania musi stanowić integralną część działalności biznesowej – i tak właśnie jest w przypadku Lafarge, który stawia na zrównoważone wydobycie. Dlatego też stosujemy zasadę minimalnej ingerencji w przyrodę, i to nie tylko w odniesieniu do obszaru, ale i czasu, przez co rekultywujemy wyrobisko równocześnie z przesuwaniem się obszaru eksploatacji złoża.

Na czym polega nowa metoda rekultywacji zastosowana w Sępólnie

Chcąc jeszcze lepiej odtworzyć las na zrekultywowanych gruntach, zdecydowaliśmy się na opracowanie nowej metody rekultywacji w kierunku leśnym we współpracy z naukowcami z Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (SGGW), która została wdrożona w Sępólnie w 2010 roku, a następnie wprowadzana była w innych lokalizacjach.

Nowo opracowana metoda przeznaczona jest dla złóż, piasków i żwirów pokrytych lesem. Istotą procesu jest właściwe zagospodarowanie wierzchniej warstwy gleby oraz wykorzystanie biomasy powstałej podczas wycinki drzew (pniaków i gałęzi) na późniejszym etapie rekultywacji.

Zanim rozpocznie się eksploatacja wyrobiska, eksperci Lafarge pobierają próbki gleby i określają jej skład oraz głębokość hummusu (ważnego składnika gleby, bez którego rośliny nie mogłyby się prawidłowo rozwijać), ponieważ to na głębokości do 30 cm znajduje się najwięcej wartościowych składników gleby oraz organizmów żywych, które decydują o jakości gleby, a tym samym o tym, jak przyjmuje się i wyrasta nowe pokolenie drzew. Następnie warstwa hummusu przenoszona jest w inne miejsce i tam jest składowana w formie pryzm (na tym etapie ważna jest separacja, aby nie wymieszał się z innymi pokładami ziemi i nie uległ przesuszeniu).

Po zakończeniu eksploatacji wyrobiska zasypuje się je piachem lub innym niewykorzystanym urobkiem, a na to rozprowadza się uprzednio zgromadzony hummus – właśnie w ten sposób odtwarza się naturalny układ warstw profilu gleby. Dodatkowo do górnej warstwy można dodać rozdrobnione gałęzie oraz inne elementy drzew i krzewów, które będą pożywieniem dla pożytecznych mikroorganizmów oraz wzbogacą glebę o składniki organiczne.

Dodać należy, że przy pracach związanych z usuwaniem wierzchniej warstwy gleby ważna jest precyzja i dokładność, a także stosowanie zasady, zgodnie z którą im szybciej warstwa usuniętej gleby wróci na swoje pierwotne miejsce, tym mniejsze nastąpią zmiany w jej obrębie. Ma to duży wpływ na zachowanie poprawnych cech gleby leśnej i szybszy rozwój lasu.

Na tak przygotowanym podłożu z powodzeniem można zasadzić las mieszany, który wymaga lepszego podłoża niż na przykład drzewa iglaste.

Podsumowanie

Jako firma odpowiedzialna i stawiająca na zrównoważony rozwój dokładamy wszelkich starań, aby zdobyć i utrzymać pozycję lidera w zakresie rekultywacji w Polsce. Dzięki naszym działaniom tereny pokopalniane, które kojarzą się jako miejsca zaniedbane i opuszczone, zyskują nowe życie i stają się ważnym elementem lokalnego krajobrazu.

W przypadku Żwirowni Sępólno cel rekultywacji był jasny: udoskonalenie i zastosowanie nowej metody rekultywacji do celów leśnych, aby zapewnić ochronę i poprawę różnorodności biologicznej na terenach poeksploatacyjnych. Konieczne więc stało się zalesienie terenu i opracowanie takiej metody, która sprawi, że ponownie pojawią się bujne drzewa dające schronienie zwierzynie oraz przynoszące ukojenie mieszkańcom terenów.

Nowa metoda pozwoliła na efektywniejsze i szybsze przywrócenie terenów leśnych środowisku naturalnemu, wiernie odtwarzając stan pierwotny flory i fauny.

Opinie ekspertów wykazują, że realizowana rekultywacja leśna na terenach kopalni Sępólno przebiegła prawidłowo, a nowe zbiorowiska drzewiaste cechują się dużym bogactwem gatunkowym oraz dobrą żywotnością. Ponadto przeprowadzane badania wykazały kierunkowe, szybkie i korzystne zmiany w sukcesji roślin naczyniowych w kierunku zbiorowisk leśnych.

Warty podkreślenia jest fakt, że nasze działania zaowocowały również wsparciem lokalnej społeczności. Dzięki współpracy z władzami samorządowymi gminy Biały Bór oraz Fundacji WSPÓLNIE przyczyniliśmy się do utworzenia 15 pełnych i bezpośrednio wygenerowanych przez nas dodatkowych etatów w firmach podwykonawczych.

Podstawy prawne:
Procedury rekultywacji są regulowane przez odpowiednie przepisy, w tym głównie Prawo geologiczne i górnicze oraz Ustawa o gruntach leśnych i rolnych.